- ۵۰۸
- ۰
- ۷ دقیقه
ناوگان حمل و نقل چیست؟
ناوگان حمل و نقل در حوزه کسب‌وکار، به مجموعه‌ای از وسایل نقلیه متعلق به یک شرکت یا سازمان خصوصی و دولتی گفته می‌شود که وظیفه حمل و نقل افراد و جابه‌جایی انواع محموله را بر عهده دارد.
ناوگان‌ها دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند اما معمولا برحسب سایز و تعداد وسایل نقلیه در سه دسته ناوگان کوچک، متوسط و بزرگ قرار می‌گیرند. در این دسته‌بندی مجموعه‌هایی با دو یا بیشتر از دو وسیله نقلیه به‌عنوان ناوگان حمل و نقل شناخته می‌شوند.
انواع دسته‌بندی ناوگان حمل و نقل زمینی
موتورسیکلت‌ها: ناوگان موتورسیکلت‌ها شامل تمام وسایل نقلیه موتوری است که دو یا سه‌چرخ دارند. از این ناوگان به‌عنوان پیک درون‌شهری، برای جابه‌جایی محموله‌های کوچک، بسته‌های پستی و غذا استفاده می‌شود.
ناوگان سبک: وسایل نقلیه با حداکثر ۳.۵ تن وزن در این گروه قرار می‌گیرند. خودروهای سواری، وانت، وانت‌بار و کامیونت همگی ناوگان سبک محسوب می‌شوند که برای جابه‌جایی محموله‌های سبک تا متوسط در سطح شهر و بین شهری به کار گرفته می‌شوند.
ناوگان نیمه سنگین: کامیون باری که بیش از ۳.۵ تن وزن‌دارد در این دسته‌بندی قرار می‌گیرد. از این ناوگان برای جابه‌جایی محموله‌های سنگین بین‌شهری، حمل سوخت و حمل و نقل خارج از کشور استفاده می‌شود.
ناوگان سنگین: هواپیما، کشتی، تریلی و قطارها در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. کاربرد این دسته از ناوگان پیمایش مسافت‌های طولانی و حمل‌ونقل بین کشورها است.
مشکلات و چالش‌های ناوگان حمل و نقل
صنعت حمل و نقل در انواع زمینه جاده‌ای، دریایی و هوایی به دلیل عدم زیرساخت‌های استاندارد همواره با مشکلاتی مواجه است که تاثیر مستقیمی در پیشرفت و ارائه خدمات آن داشته است.
برای مثال از مهم‌ترین چالش‌ها در زمینه حمل و نقل و باربری می‌توان به افزایش ترافیک و شلوغی جاده‌ها اشاره کرد. این مسئله در کنار عدم ظرفیت و عدم وجود زیرساخت‌های مناسب بسیاری از جاده‌های کشور منجر به افزایش زمان تلف‌شده طی فرایند جابه‌جایی، تأخیر در سفرها و افزایش آلاینده‌ها در هوا شده و در مقیاس گسترده منجر به کاهش بهره‌وری سازمان و افزایش هزینه‌ها می‌شود.
اقدامات سازنده جهت نوسازی جاده‌ها، بندرها و فرودگاه‌ها بر اساس استانداردهای جهانی گامی موثر در جهت بهبود عملکرد ناوگان حمل و نقل کشور محسوب می‌شود.
در ادامه اشاره کوتاهی به برخی دیگر مشکلات موجود در صنعت حمل و نقل خواهیم داشت.
امنیت و سلامت محموله
تحویل سلامت و ایمن محموله‌ها یکی از اصلی‌ترین چالش‌های عملیات لجستیک محسوب می‌شود. محموله‌ها ممکن است بسیار ارزشمند، حاوی مواد اشتعال‌زا، مصرفی یا فاسدشدنی باشند بنابراین ایجاد یک شرایط استاندارد برای جابه‌جایی و عدم آسیب آن‌ها یکی از اقدامات مهمی است که مدیران لجستیک موظف به انجام آن هستند.
عدم هماهنگی و همکاری بین سازمان‌ها
عدم مدیریت و هماهنگی بین مدیران ناوگان و سازمان، به‌ویژه در حوزه فعالیت ناوگان‌های درون‌شهری علت اصلی به وجود آمدن بسیاری از مشکلات ازجمله؛ ترافیک، ناکارآمدی حمل‌ونقل عمومی و آلودگی هوا است.
به‌کارگیری راهکارهای نوین، استفاده از ابزار هوشمند، سازوکارهایی در راستای تعامل و همکاری بین شهرداری و سازمان حمل و نقل عمومی، سازمان‌های مربوط به فرودگاه‌ها، راه‌آهن به‌منظور حل چالش‌های موجود امری ضروری است.
آلودگی هوا و زیان به محیط‌زیست
انتشار آلاینده‌ها و ذرات معلق یکی از عوامل اصلی در افزایش آلودگی هوا به شمار می‌رود و منجر به بروز مشکلات جدی و کاهش کیفیت زندگی شهروندان می‌شود همچنین و با تاثیرات مخربی که بر محیط‌زیست دارد در طولانی‌مدت منجر به تخریب منابع طبیعی، از بین رفتن تنوع زیستی و تغییرات اب و هوایی می‌شود.
به‌عنوان مثل تردد هر خودرو یا موتورسیکلت فرسوده بالای ۳۵ تا ۴۰ درصد آلودگی تولید می‌کند، تصور کنید تردد روزانه حجم بالایی از خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده چه تاثیری بر آلودگی هوا دارد؟
از همین روز الزام طرح تعویض خودروهای فرسوده، اخذ برگه معاینه فنی، کنترل مصرف سوخت و مدیریت استفاده از سوخت پاک در ناوگان‌های زمینی الزامی است.
خودروهای قابل‌استفاده در ناوگان حمل و نقل
روزانه حجم زیادی محموله در سطح شهری و بین‌شهری جابه‌جا می‌شود و در کنار آن ناوگان حمل و نقل عمومی درون‌شهری است که وظیفه خطیر جابه‌جایی تعدادی بسیار زیادی انسان را بر عهده دارد.
به‌طورکلی نکات بسیاری در تعیین نوع خودرو قابل‌استفاده در ناوگان حمل و نقل مؤثر است. اندازه خودرو، ظرفیت بار قابل‌حمل، وزن، تجهیز به سنسورهای دما، وزن و… همگی از عوامل تأثیرگذار در انتخاب خودروهای مناسب در این ناوگان است.
در ادامه به بررسی برخی از متداول‌ترین خودروهای ناوگان حمل و نقل در ابعاد مختلف می‌پردازیم.
وانت‌بار
وانت‌بار شناخته‌شده‌ترین خودرو در زمینه حمل و نقل کالا در ایران است. این خودرو با ظرفیت حمل ۱۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلوگرم بار برای حمل و نقل بارها در سطح شهری استفاده می‌شود.
کوچک‌ترین وانت‌بار در بازار ایران پراید وانت محصول شرکت سایپا است با ظرفیت حمل بار ۴۵۰ کیلوگرم و نیسان جونیور که به‌عنوان نیسان آبی نیز شناخته می‌شود، بیشترین ظرفیت حمل بار نسبت به سایر وانت‌بارهای موجود در بازار ایران را دارد.
کامیونت
کامیونت کاربردی‌ترین خودرو برای حمل بار در سطح شهر است. کامیونت‌ها با توان حمل بار بین ۳ تا۶ تن بین کامیون و وانت‌بار قرار دارند و با ظرفیت بیشتر از وانت و قوانین تردد راحت از کامیون برای جابه‌جایی بارهای سنگین درون‌شهری استفاده می‌شوند. کامیونت‌ها بر اساس عملکرد در انواع گوناگونی، یخچال دار، تانکر، کمپرسی، باری و مسقف تولید می‌شوند.
بهترین برندهای کامیونت در ایران ایسوزو، فاو، فوسو، جک، آمیکو، کاویان، هیوندای، فورس، الوند هستند که سازمان ها و صنایع بر اساس نوع فعالیت می‌توانند گزینه‌های مناسب خود را انتخاب نمایند.
کامیون
کامیون‌ها انواع مختلفی دارند و بر اساس نوع فعالیت صنایع مختلف به‌صورت تخصصی به‌کار گرفته می‌شوند. انواع کامیون‌ها عبارتند از اتاق‌دار، کامیون کمپرسی، کامیون مسقف، یخچال‌دار، کامیون تانکر.
ظرفیت بار قابل حمل کامیون‌ها بین ۶ تا ۱۵ تن است و اکثر موارد برای حمل و نقل بین‌شهری استفاده می‌شوند. کامیون آتش‌نشانی از موارد استفاده کامیون در سطح شهر است.
شرکت ولوو یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کامیون در سراسر جهان است که در ایران نیز بسیار محبوب است، بنز، اسکانیا، فاو، الوند، ایسوزو، داف، مان، رنو از دیگر برندهای معروف سازنده کامیون به شمار می‌روند.
مقایسه حمل و نقل در ایران و جهان
حمل و نقل به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی توسعه هر کشور نقش کلیدی در پیشرفت اقتصادی دارد؛ در حال حاضر تمامی کشورهای پیشرفته به زیرساخت‌های اصولی برای انواع حمل‌ونقل زمینی، هوایی، ریلی و دریایی مجهز هستند.
زیرساخت‌های حمل و نقل در ایران نیز به‌عنوان یک کشور درحال‌توسعه در حال شکل‌گیری است اما روند این توسعه در مقایسه با دیگر کشور پایین‌تر است.
بهمن عشقی مدیرکل سابق دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل کشور نرخ پایین سوخت ناوگان، تردد به کسرهای خالی، حمل و نقل خرده مالکی و خروج ثروت تولیدی حمل نقل از این سیستم را بخشی از دلایل کاهش بهروری این بخش در کشور می‌داند.
همچنین جاده‌ها به‌عنوان شاهراه اصلی حمل و نقل در سراسر جهان، استانداردهایی دارند که بر اساس آن سنجیده می‌شوند. بر اساس داده‌های مربوط به این شاخص از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۹ وب سایت گلوبال اکونومی، کشور ایران جایگاه ۷۷ جهانی و در قاره آسیا جایگاه ۲۲ را به خود اختصاص داده است.
نقش سیستم مدیریت ناوگان در ناوگان حمل و نقل
سیستم مدیریت ناوگان حمل و نقل انقلابی در مدیریت لجستیک و گامی رو جلو در جهت بهبود بهره‌وری زنجیره تامین محسوب می‌شود چراکه به عنوان راهکاری نوین برای حل چالش مدیران ناوگان در راستای ارتقای بهره‌وری فرایند حمل و نقل، تامین امنیت و حفظ سرمایه سازمان‌ها عمل می‌کند.
هدف اصلی این سیستم تسهیل فرایند تصمیم‌گیری، مدیریت ماموریت‌ها، کنترل چرخه عمر ناوگان و افزایش بهره‌وری سازمان است.
برخی از قابلیت‌های سیستم مدیریت ناوگان:
- ردیابی لحظه‌ای موقعیت ناوگان
- قابلیت ارسال هشدارهای از پیش تعیین شده
- نظارت بر رفتار راننده و شناسایی رفتارهای پرخطر
- مدیریت هوشمند فرایند درخواست و اعزام خودروهای عملیاتی
- اطمینان از سلامت ناوگان و محموله
